Çocukluk çağı baş ağrıları
Sıklığı nedir ?
Baş ağrısı, erişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da ağrıya yol açan durumlar içerisinde en sık görülenidir. Küçük yaştaki çocukların bile baş ağrısından yakındıkları bilinmektedir. Okul çağı çocuklarında sık görülmekte ve adolesan yaştan itibaren görülme sıklığı artmaktadır. Yedi yaşındaki çocukların %40’ı, 15 yaşındaki çocukların %75’i sık olmayan baş ağrılarından yakınmaktadır. Tekrarlayan veya sürekli olan baş ağrıları içerisinde migren başta gelmektedir ve çocuklarda görülme sıklığının %3-10 arasında olduğu gösterilmiştir.
Cinsiyet farkı var mıdır ?
Baş ağrısı, yaklaşık 7 yaşına kadar kız ve erkeklerde eşit oranda görülürken bu yaştan sonra giderek kızlarda sıklığı artmaktadır. Adolesan dönemde kızlarda erkeklere oranla iki kat daha sık görülmektedir.
Çocuğumun baş ağrısının nedeni nedir ?
Çocuklarını baş ağrısı nedeni ile doktora getiren ebeveynlerin sordukları ilk şey “Beyninde kötü bir şey olabilir mi ?” sorusudur. Anne-babalar arasında tekrarlayan veya sürekli baş ağrısı çok sık olmasına rağmen, çocuklarının başı ağrıdığında endişe duymakta ve kendileri bu nedenle doktora hiç gitmemiş olsalar bile çocuklarını getirmektedirler. Bu sorunun yanıtı ancak çok iyi bir öykü, fizik ve nörolojik muayene, eğer gerekiyorsa, tetkiklerin yapılması ve bazen de izlem sonucu verilebilmektedir. Baş ağrısı olan bir çocukta öncelikli hedef altta yatan bir durum (ikincil neden) olup olmadığının ortaya konmasıdır, bu durum dışlandıktan sonra altta yatan bir nedene bağlı olmayan (birincil nedenli) baş ağrıları teşhisi konabilmektedir.
Eğer baş ağrısı yakın zamanlarda başlamışsa, şiddet ve sıklığı giderek artıyorsa, geceleri hastayı uyandırıyorsa, her zaman sabahları oluyorsa, genellikle kusma ile birlikteyse, şimdiye kadarki en şiddetli baş ağrısı ise ikincil nedenli baş ağrısı düşünülmelidir. Bu özellikleri gösteren baş ağrılarının nedenleri; beyinin kendisinden kaynaklanan olaylar olabileceği gibi (tümör, kanama vb.) diğer sistemleri tutan hastalıklar da (tansiyon yüksekliği, hormon bozukluğu vb.) olabilir. Bu durumlarda doktorunuz size ek şikayetlere yönelik sorular sorar ve genellikle muayenede normal olmayan bulgular saptar. Sıklıkla üst solunum yolu enfeksiyonları sırasında da baş ağrısı olmaktadır ancak enfeksiyonun düzelmesi ile geçmektedir. Birincil baş ağrıları; migren, gerilim tipi ve diğer özel tipte baş ağrılarıdır. Bunlar içinde en sık görülen migrendir.
Migren belirtileri nelerdir ?
Zonklayıcı tipte, alın-şakak bölgesinde, tek taraflı olan; bulantı, kusma, ışıktan veya sesten rahatsızlığın eşlik ettiği; günlük olağan hareketler (yürümek, merdiven çıkmak gibi) ile ağrıda artışın olduğu, şiddetli baş ağrılarında migren akla gelmelidir. Auralı migrende ise bunlara ek olarak gözde yanıp sönen ışıklar, cisimlerde büyüyüp küçülme, kırık çizgiler, kol bacaklarda karıncalanma gibi bulgular vardır. Erişkinden farklı olarak çocukluk çağı migreninde; çocuğun uyumak istemesi ve ağrının uyku ile düzelmesi, çift taraflı ve iki saatten daha kısa süreli olma özellikleri sıklıkla görülür. Çocuklar migren ağrısını “çekiçle vuruyorlar” “kafamda bir şey atıyor” gibi anlatabilir. Yine çocuklarda taşıt tutması, bir nedene bağlı olmayan tekrarlayan baş dönmeleri, bir nedene bağlanamayan kusmalar ve karın ağrıları migren ile birlikte olabilir veya bu belirtiler çocuklarda migrenin öncül belirtisi olabilirler. Açlık, belli yiyecekler, gürültü, sıcak-soğuk, sıkıntı gibi şeyler migren ağrısını tetikleyebilir. Migren hastalarının yaklaşık % 80′ inde ailede migren öyküsü vardır.
Baş ağrısının nedenini bulmak için hangi tetkikleri yaptırmak gerekir ?
Mutlaka yapılması gereken tetkik yoktur. Öykü ve muayene sonucunda gerekiyorsa tetkikler yapılmalıdır. Beyin tomografisi, beyin manyetik rezonans görüntüleme, elektroensefalografi ikincil neden şüphelenilen hastalarda yapılmalıdır. Küçük yaşlardaki çocuklara (genelde önerilen 3 yaş altı) beyin görüntüleme yöntemi yapılması şarttır. Ailenin çocuğunun baş ağrısı için çok endişe etmesi de bu tetkiklerin yapılması için bir neden olabilir. Klinik olarak ateş, öksürük, burun akıntısı gibi ani başlayan veya alevlenen sinüzit bulguları olmayan hastalarda sinüzit filminin çekilmesine gerek yoktur. Göz sorunlar, genel olarak yakın görmede sorunlar, göz tansiyonu gibi durumlar devamlı veya tekrarlayıcı baş ağrılarına neden olabilir. Baş ağrısı olan çocuklarda göz muayenesi şart olmamakla birlikte çocuklarda göz ve görme sorunları her zaman kolay fark edilemeyeceğinden, baş ağrısı nedeni ile hastaneye götürülmesi göz muayenesinden geçmesi için bir fırsat olarak değerlendirilebilir.
Çocuğumun baş ağrıları psikolojik olabilir mi ?
Bu sorunun yanıtını hem erişkinlerde hem de çocuklarda altta yatan ikincil nedene bağlı baş ağrısı olmadığından emin olunduktan sonra ve izlem sonucu vermek gerekir. Sadece psikolojik nedene bağlı baş ağrıları (depresyon, kaygı bozukluğu gibi nedenler sonucu) olabilir. Sıklıkla görülen ise birincil baş ağrıları olanlarda ek olarak bu tip rahatsızlıkların veya bazı kişilik özelliklerinin varlığıdır. Çocuklarda okul sorunları, aile sorunları baş ağrıları ile birlikte görülebilir. Bunlardan hangisinin baş ağrısına neden olduğu ancak uzman doktorlar tarafından belirlenebilir. Bu konuda çocuk psikiyatristleri, aile, çocuk ve öğretmen işbirliği gerekli olabilir.
Çocuğumun baş ağrısının tanısı için doktora yardımcı olacak ne yapabilirim ?
Uzman doktor tarafından görülerek altta yatan bir nedene bağlı olmayan (birincil nedenli) baş ağrısı düşünülen çocuk da, buna neden olan durum (migren, gerilim baş ağrısı gibi) söylenebilir veya izlem sonucu ortaya konabilir. Bazı hastalarda farklı tiplerdeki birincil baş ağrıları birlikte olabilir. Çocuğunuzun baş ağrısı olduğunda yazacağınız bilgiler (baş ağrısı güncesi) tanıda, izlemde, tedavinin değerlendirilmesinde son derece önemlidir. Güncede tarih, ağrıyı başlatan şey, ağrının geliş zamanı, tipi, nerede olduğu, şiddeti, süresi, nasıl geçtiği ve okulunu, ders veya aktivitelerini engelleyip engellemediği, ağrı kesici kullanıp kullanmadığı gibi bilgiler yer almalıdır. Ağrıyı başlatan nedenlerin belirlenmesi son derece önemlidir. Baş ağrısı olduğu zaman çocuğunuza kendini nasıl hissettiğini anlatan resim çizmesini de isteyebilirsiniz. Bu bilgileri de değerlendiren doktorunuz size neler yapmanız gerektiği konusunda yardımcı olacaktır.